بخش دوم
نهضت اومانیسم
پس از رواج مسیحیت، توجه انسان از انسان به خدا و ماوراء طبیعت معطوف شد، فلاسفه قرون وسطا انسان را موجودی گناهکارو بی ارزش می شمردند و هنرمندان این عصر رنج و عذاب و مرگ را مجسم می کردند.
اومانیسم به نهضتی اطلاق می شود که درآن تحصیل و مداقه در مسائل مربوط به انسان بسیار مورد توجه قرار می گیرد.این نهضت در قرن چهاردهم میلادی در اروپا پدید آمد و بیشترحالت طغیان علیه سلوک و سلطه اولیاء دین در قرون وسطا را داشت.نهضت اومانیسم مقارن با رشد تدریجی جنبش بورژوازی و نهضت اصلاح دینی بود و بسیاری از اومانیست ها به مذهب پروتستان گرویدند. در این دوره که تا قرن شانزدهم برقرار بود هنر از جنبه عذاب نگاری، منحرف شد و مبین نشاطِ زیستن گردید. در اروپا، از اواخر قرون وسطا، پس از تحولات و دگرگونی هائی که در نظام اقتصادی و اجتماعی مردم پدید آمد، ارزش و مقام انسانی بالا رفت، و متفکرین و صاحبنظران بر آن شدند که با تنظیم مقررات و قوانین، حدود و حقوق و وظایف افراد را در جامعه، مشخص نمایند، و به نیروی قانون حتی الامکان از ظلم و تعدی و بی عدالتی های اجتماعی جلوگیری کنند. اومانیست ها که مردمی کتابدوست و دانشمند بودند، ذهن مردم را از دین به فلسفه و از آسمان به زمین بازگردانیدند. در طول نیم قرن پیش از سقوط قسطنطنیه به دست ترکان، دوازده تن اومانیست برای مطالعه و جهان گردی به یونان سفر کرده و همراه خود آثار خطی بسیاری را از دستبرد ترکان نجات دادند. دانشمندان یونانی –بیشتردرایتالیا- آثار ادبی و فلسفی باستان را در اندک زمانی به زبان لاتین برگرداندند. و از این میان آثار افلاطون بیش از همه اومانیستها را مفتون و شیفته خود کرد. آنها به سبک روان نگارش افلاطون دل بستند و بر آزادی یونانیان روزگار سقراط که آزادانه درباره مسائل دینی و سیاسی گفتگو می کردند، غبطه می خوردند. آن دوره سوال مردم بیداردل این بود که آیا سزاوار است، تن و مغزو روان خود را به دست روحانیون و پیشوایانی بسپارند که خود آنان تا گلو در منجلاب فساد و دنیا پرستی فرورفته اند. اومانیستها در ابتدا کوشیدند تا تعلیمات مسیحیت را را با فلسفه یونان تلفیق کنند، ولی در این راه توفیقی نیافتند و عقل را مرجع نهایی تشخیص و قضاوت دانستند و مکالمات افلاطون را در مقابل تعلیمات عهد جدید نهادند و دانسته و ندانسته، معتقدات دینی مردم را متزلزل ساختند. آنان علم را از بند الهیات رهانیدند ولی با پرستش گذشته و تمرکز اندیشه در امور ذهنی و اکتسابی به جای پرداختن به امور عینی و مسائل بکر، خود موانعی در راه پیشرفت علم قرار دادند. دوران آنها دوران تحقیق و آموزش بود و نه خلاقیت.
پروتستانیسم و رفرم مذهبی مارتین لوتر
چیزی که لوتر -مرد میانه رو ومعتدل- را انقلابی کرد و علیه پاپ روم برانگیخت، این بود که در سال 1517 تتسل Tetzel کشیش عامی و بیسواد با انبانی پر از الواح آمرزش گناه به آلمان اعزام گردید و کالای خود را به افرادی که مایل به خرید آمرزش گناه بودند، عرضه می داشت. لوتر از این تجارت برآشفت و تازیانه خود را به صورت 95 اصل در آستانه کلیسای خود « وی تمبرک » که در آن موعظه می کرد فرود آورد.خروج و مخالفت شجاعانه لوتر در سراسر آلمان طنین افکند و پاپ وی را از کلسیا طرد کرد ولی وی دستخط پاپ را در آتش انداخت.نکته مهم اینکه امیران،سکنه شهرها و حتی دهات دوردست، همه بر حسب منافع طبقاتی به صورتی خواهان رفرم و دگرگونی اوضاع بودند.دهقانان و تهیدستان شهر، رفرم را نه تنها به صورت اصلاح کلیسا، بلکه به عنوان تغییر شکل کامل سازمان اجتماع تلقی می کردند. این اندیشه ها و جنبش انقلابی « مونتسر» حتی لوتر را به هراس انداخت.لوتر خود مدعی اینکه مذهبی تازه آورده است نبود و قصد این را نداشت که در کلیسا جدائی افتد، بلکه می خواست سوءاستفاده هایی را که قرن ها از مسیحیت می شد، ازمیان بردارد.. کلیسا را به حالت اولیه اش بازگرداند. لوتر معتقد بود یگانه سند معتبری که آدمی برای رسیدن به حقیقت و هدایت معنوی و روحانی بدان نیاز دارد، همانا کتاب مقدس است.مارتین لوتر تشریفات پر طمطراق و مجلل کلیسا را ملغی ساخت و مراسم نماز و دعا را مختصر کرد، رسم پرستش شمایل قدیسین و اشیاء متبرک نیز برافتاد. سرانجام پس از سالها جنگ و خونریزی کاتولیک ها و پروتستانها از حقوق برابر برخوردار گردیدند. ولی حق تعیین مذهب رعایا، از حقوق امیران بود، یعنی رعیت باید به مذهب امیر خویش در می آمد.
۲ نظر:
زحمت کشیدی و مطالب خوبی خلاصه نویسی کرده ای. ممنون و خسته نباشی. امیدوارم ادامه داشته باشد و فرصت کنی در مورد تاریخ شکل گیری نهضت های دیگر فکری و فلسفی نیز اطلاعات مفیدی جمع آوری کنی. باز هم ممنون.
ممنون از اینکه تو این سیر کمک می کنی و همراه می شی. منتظرم که هر جا به نظرت می رسه که غلوی و یا کاستی صورت گرفته به بحث بشینیم.
ارسال یک نظر